Περπατάς στα χαλάσματα… Δίπλα σου ένα κανόνι, αγριολούλουδα μέσα στις πέτρες, στο βάθος καταγάλανη μια θάλασσα… Γύρω σου άγρια βουνά, μικρά χωριά, σαν ψεύτικα, σκαρφαλωμένα σε απότομες πλαγιές με απειλητικές φραγκοσυκιές… Και να το έστηνες αυτό το σκηνικό, τη συνταγή της ομορφιάς του δεν θα την πετύχαινες. Έχεις ξεφύγει… Έχεις βυθιστεί στον χάρτη των θησαυρών και των κουρσάρων…
Η Ομηρική Οίτυλος, μια απ’ τις αρχαιότερες πολιτείες της Μάνης, χτίστηκε λένε οι 
παραδόσεις από τον ήρωα Οίτυλο, γιο του Αργείου Αμφιάνακτα. Στων Μυκηναίων τους καιρούς, την διαφέντευε ο βασιλιάς Μενέλαος. Ήταν σπουδαίο κέντρο του κοινού των Λακεδαιμονίων κι αργότερα των Ελευθερολακώνων.
Κομνηνοί και Μέδικοι
Στην Τουρκοκρατία κατέφυγαν εδώ επιφανείς βυζαντινές οικογένειες των Κομνηνών και των Μεδίκων, καθοριστικές μορφές στα ιστορικά δρώμενα της Μάνης. Η αδιάλειπτη παρουσία της πόλης από τη βαθιά προϊστορία ως σήμερα είναι ζωγραφισμένη στα βλέμματα και σκαλισμένη στα περήφανα λόγια των κατοίκων της. Το Οίτυλο, είναι σκαρφαλωμένο στα ριζά του Κάψαλου σε φυσικό εξώστη ύψους 256 μέτρων, στη δυτική πλαγιά του Μυλολάγκαδου. Στρατηγικότατη η θέση του, ελέγχει όλες τις διαβάσεις προς την Μέσα, την Έξω Μάνη και το Γύθειο, το πέρασμα στον Ταΰγετο και τον ομώνυμο όρμο. Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν πως εδώ χτίστηκε το θρυλικό και μυστηριώδες Κάστρο της Μάνης, πάνω στα αρχαία τείχη της πόλης…
Αντικρυστά πάθη και μίση
Η ιστορία του Οιτύλου είναι πολυτάραχη και ασκεί τεράστια γοητεία στους ιστοριοδύφες… Η εικόνα, όμως, που σήμερα σκλαβώνει περισσότερο από κάθε τι άλλο τον συλλογισμό είναι η αντιδιαστολή του χωριού με το απέναντι κάστρο της Κελεφάς… Αφορμή για να χτιστεί υπήρξε το αστείρευτο μίσος του Λιμπεράκη Γερακάρη εναντίον των δύο τρανών οικογενειών των Στεφανόπουλων (Κομνηνών) και των Γιατράνων (Μεδίκων).
Αυτός ο «σαρδανάπαλος» και αντιφατικός Κουρσάρος, με τις ακραίες εξάρσεις αντρειοσύνης και προδοσίας, δίχασε και αιματοκύλησε τις δύο μεγάλες οικογένειες και έσπειρε στη Μάνη αμέτρητες συμφορές. Άλλοτε Μπέης της Μάνης με δόλια μέσα κι άλλοτε κατατρεγμένος και εξόριστος, άλλοτε σύμμαχος των Τούρκων και άλλοτε των Ενετών, οδηγήθηκε από το αλλοπρόσαλλο, εκδικητικό του μένος, στο θάνατο, φυλακισμένος, σε ηλικία 50 χρονών, το έτος 1695.
Σήμερα, κοιτώντας αντικρυστά το Κάστρο της Κελεφάς που με παρότρυνση του Λιμπεράκη Γερακάρη έχτισαν οι Τούρκοι για να απειλήσουν τους τρανούς του Οιτύλου, σκέφτεσαι τα γυρίσματα του καιρού. Ολοζώντανο και ανθηρό το Οίτυλο, σωριασμένο σε ερείπια και με βουβά τα κανόνια του το φρούριο…
Έξη χιλιάδες άνδρες απ’ όλη τη χώρα στρατολόγησε ο Μεγάλος Βεζίρης Κιοπρουλής για να χτίσει το κάστρο, εκεί γύρω στα 1670. Στα χέρια των Τούρκων πάντως δεν έμεινε για πολύ καιρό. Το 1685 πέρασε στα χέρια Ενετών και Μανιατών που το κράτησαν επί 30 χρόνια ώσπου έχασε την στρατηγική του σημασία.
Μεσ’ στα φλουριά γεμάτος
Σώζονται τα εξωτερικά τείχη του, οι δύο από τους 4 πύργους του και ένα από τα 58 κανόνια της ακμής του. Απίστευτης ομορφιάς είναι η θέα που προσφέρει σήμερα στον όρμο και τα γύρω στεριανά και ανεπανάληπτο το ηλιοβασίλεμα. Άγριες ορχιδέες, γλαδιόλες, σπαθάκια και πληθώρα λουλουδιών στολίζουν την άνοιξη τα εσωτερικά ερείπια και τον περίγυρό του. Θρύλοι και παραδόσεις δένουν το κάστρο με τους γύρω οικισμούς. Ο γνωστότερος οδήγησε πολλούς κυνηγούς θησαυρών νύχτα στα μέρη ετούτα… Τον τραγουδούν ακόμα οι Κελεφιώτες:
«Δεξιά μεριά του λαγκαδιού
κι αριστερά του Κάστρου
εκεί κοιμάται ο Κάκκαβος
μεσ’ στα φλουριά γεμάτος».
Βρέθηκε; Δεν βρέθηκε ο θησαυρός… κανείς δεν γνωρίζει.
Το όνομα, πάντως του Κάστρου, όπως και του ομώνυμου όμορφου χωριού με τις ιστορικές βρύσες και τις βυζαντινές εκκλησίες, προέρχεται από το ρήμα κελεύω=παραγγέλω (κελευστής, κελεφάς). Στα χρόνια των ταραχών, όταν εμφανιζότανε εχθρός, ο κελευστής ειδοποιούσε με το καμινοβίγλιο τους περίοικους για να κρυφτούν στα καταφύγια…
Τον χάνεις αυτό τον ταξιδιωτικό θησαυρό; Δεν τον χάνεις! Λίγα λεπτά από την Αρεόπολη, η περιπέτεια αρχίζει…
Ελένη Α. Παπαδοπούλου