της Μαρίας Μπαστούνη
“Να Είμαι Ελεύθερος”
Αυτές οι τρείς απλές λέξεις είναι το μεγάλο μυστικό της Μάνης. Ακόμα και τώρα αυτή η γής το ίδιο λέει.”Να Είμαι Ελεύθερη”.
Πέρασαν 200 χρόνια από την Επανάσταση του Γένους των Ελλήνων μα κανείς δεν ξεχνά. Όσο πλησιάζει η 17η Μαρτίου τόσο πιο πολύ “ξεσηκώνεται” η Μάνη. Κάθε οικογένεια ξεδιπλώνει την ιστορία της επιθυμώντας να δείξει το θάρρος και την αυτοθυσία των προγόνων της.
Κενές Υποσχέσεις
Οι Μανιάτες είχαν προσπαθήσει και στο παρελθόν να ξεσηκωθούν, ζητώντας με λακωνικό θράσος, βοήθεια από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Το αίτημά τους μεταφέρθηκε από την οικογένεια Στεφανοπουλαίων καθώς είχαν εγκατασταθεί στη Κορσική και διατηρούσαν στενές σχέσεις με τον Ηγεμόνα. Η απάντηση του Γάλλου Επαναστάτη υπήρξε η εξής :
“Ο αρχιστράτηγος της στρατιάς της Ιταλίας προς τον αρχηγό του ελεύθερου λαού της Μάνης.
Πολίτη, Έλαβα από την Τεργέστη ένα γράμμα στο οποίο εκφράζετε την επιθυμία να γίνετε χρήσιμος στη Γαλλική Δημοκρατία, υποδεχόμενος τα σκάφη της στα λιμάνια σας. Θέλω να πιστεύω ότι θα κρατήσετε το λόγο σας με εκείνη την πίστη που ταιριάζει σ’ έναν απόγονο των Σπαρτιατών. Η Γαλλική Δημοκρατία δεν θα φανεί αχάριστη έναντι του έθνους σας.
Χαιρετισμούς και αδελφοσύνη.
Υπογραφή: Βοναπάρτης”.
Το “Σύμφωνο Των Κιτριών”
Όπως ήταν φυσικό για μια ακόμα φορά οι ελπίδες των Ελλήνων διαψεύστηκαν. Στο μικρό χωριό Κιτριές, ανάμεσα στην Καλαμάτα και το Οίτυλον, την 1η Οκτωβρίου 1819 συστάθηκε το” Σύμφωνο των Κιτριών”. Εκτός όμως από την έναρξη της Επανάστασης υπεγράφη ακόμα ένα σημαντικό συμβόλαιο. Ανακωχή μεταξύ των οικογενειών της Μάνης. Σε αυτό συνέβαλλε ο Χρήστος Περραιβός. Δάσκαλος και στρατιωτικός, δίπλα στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, θεωρείτε ο “αυτουργός” αυτής της ανακωχής. Μόνος του σκοπός η απελευθέρωση της Ελλάδος από τον τουρκικό ζυγό. Ενώ εμπνευστής αυτού του συμφώνου φέρεται πως ήταν ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄.
Το Τέλος μιας Εποχής
Έως τότε η Μάνη υπήρξε ημιανεξάρτητη περιοχή με δικούς της μπέηδες να καθορίζουν τους νόμους για να υπάρχει μια σχετική ειρήνη με τους τούρκους. Ήταν πρόσφορο, λοιπόν, το έδαφος για την αρχή μιας εξέγερσης. Με το πάθος και την επιμονή του ο Περραιβός συγκέντρωσε στο χωριό Κιτριές, στον πύργο του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, τις τρείς μεγάλες οικογένειες της Μάνης. Τους Μαυρομιχαλαίους, τους Γρηγοράκηδες και τους Τρουπάκηδες. Οι αρχηγοί των οικογενειών μυήθηκαν στην Φιλική εταιρεία, ορκίστηκαν να σταματήσουν τις διαμάχες και να αφοσιωθούν στον Αγώνα.
Το πρόβλημα που παρουσιάστηκε ήταν η αρχηγία. Ποιά οικογένεια θα αναλλάβει να φέρει είς πέρας το καθήκον της ομόνοιας και ομοψυχίας ανάμεσα στον λαό. Την λύση την έδωσε ο Αντωνόμπεης Γρηγοράκης. Ο προγενέστερος Ηγεμόνας της Μάνης και θείος των περισσοτέρων οικογενειών. Με τη σοφία του, έδειξε στους οπλαρχηγούς ότι ο Μαυρομιχάλης έπρεπε να συνεχίσει την αρχηγία. Δεν υπήρχαν περιθώρια για λάθη αυτή τη φορά. Μία αλλαγή θα πονήρευε τους Τούρκους και θα έχαναν το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού.
Εκτός όλων των άλλων το Σύμφωνο των Κιτριών έλεγε και τα εξής:
“Δια του παρόντος ημών ιδιοχειροϋπογεγραμμένου γράμματος υποσχόμεθα μεθ’ όρκου της αγιωτάτης και ορθοδόξου ημών πίστεως και με την δύναμην του τρομερού όρκου, όπου αυτοπροαιρέτως δια την σωτηρίαν του Γένους μας εκάμαμεν, ότι να διαφυλάξωμεν τας ακολούθους συνθήκας: Α. Ημείς αι τρείς γενεαί, δηλαδή Μαυρομιχάληδες, Γρηγοράκηδες και Τρουπάκηδες,… υποσχόμεθα με την δύναμιν των ρηθέντων φοβερών όρκων να βασιλεύη εις το εξής εις τα σώματα μας μια ψυχή, μια συμπνοία, μια θέλησις και να μη δύναται ποτέ κανένα εσωτερικόν αίτιον να διασείση ή να αδυνατίση ένα τοιούτον ιερό δεσμό”.
…
“…Να είμεθε έτοιμοι συμφώνως και προθύμως να πράξωμεν τα όσα ήθελε προσταχθώμεν από τους ανωτέρους και εγκρίτους του Γένους μας δια το Γενικό συμφέρον της Πατρίδος μας Ελλάδος, ωσάν όπου είμεθα υπόχρεοι και εν αυτώ ωρισμένοι να χύσωμεν και την ύστατην ρανίδα του αίματός μας οπόταν η χρεία το καλέσει…”.
Ο Ρήγας Φερραίος ήταν ο πρώτος λόγιος που στήριξε τη δράση των Μανιατών γράφοντας στον Θούριό του: «Μανιάτες και Σουλιώτες, λιοντάρια ξακουστά, ως πότε σταίς σπηλιαίς σας κοιμάστε σφαλιστάς».
Προετοιμασία Πολέμου
Μέσα σε λίγες μέρες ολόκληρη η Πελοπόννησος είχε μάθει για την Εθνεγερσία. Οι μήνες που έμεναν μέχρι την επίσημη κήρυξη της Επαναστάσεως άλλαξαν τελείως την καθημερινότητα των κατοίκων. Ο καθηγητής Μεσαιωνικής και Νεοτέρας Ιστορίας Απόστολος Δασκαλάκης αναφέρει τα εξής:
“Κατά τας δύο τελευταίες εβδομάδας ο επαναστατικός οργασμός λαμβάνει μορφήν πολεμικού συναγερμού. Οι Μανιάται έχουν εγκαταλείψη τας εργασίας των και συναθροιζόμενοι εις τας πλατείας των χωριών των ετοιμάζουν «μπαρουτόβολα» με την βοήθειαν των γυναικών και των παιδιών. Οι Καπεταναίοι καταβάλλουν αγωνιώδεις προσπαθείας δια να προμηθευτούν μολύβι και μπαρούτι προς διανομήν και επιτόπιον κατασκευήν σφαιρών. Όλαι αι προμήθειαι σίτου, κριθής και λουπίνων παραδίδονται και οι “φούρνοι” οι οποίοι συνήθως ευρίσκονται εις την αυλή εκάστης κατοικίας, είναι ανημμένοι ημέραν και νύκταν προς κατασκευήν παξιμαδιού (καυκάλας) δια τους σάκους των πολεμιστών. Οι κώδωνες των εκκλησιών αντηχούν αδιαλείπτως και οι Ιερείς αναπέμπτουν ευχάς υπέρ των πολεμιστών και δια την ευόδωσιν του παρασκευαζομένου απελευθερωτικού αγώνος.”
Ο Όρκος
Η επιβεβαίωση της ελπίδας ήρθε στις 17 Μαρτίου 1819 στην πρωτεύουσα της Μάνης, την Αρεόπολη. Στον ιερό Μητροπολιτικό ναό των Ταξιαρχών οι οπλαρχηγοί έδεσαν την συμφωνία και ορκίστηκαν πως δε θα μείνει άλλο ο Τούρκος κατακτητής στα χώματά τους. Ο όρκος τους Ιερός και πλέον δεσμευτικός:
«Ορκίζομαι,
εις το όνομα του Παντοδύναμού μας Θεού,
εις το όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού
και της Αγίας Τριάδος,
να χύσω και την υστέραν ρανίδα του αίματός μου,
υπέρ πίστεως και Πατρίδος.
Ορκίζομαι,
να μη βλέψω εις τα όπισθεν
εάν δεν αποδιώξω τον εχθρόν της Πατρίδος
και της Θρησκείας μου.
Ορκίζομαι,
«Ταν ή επί Τας» και «Νίκη ή Θάνατος»
υπέρ Πίστεως και Πατρίδος.”
Οι οπλαρχηγοί, με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στο πλάι τους, σήκωσαν το λάβαρο της επανάστασης απαιτώντας να γίνει γνωστό πως υπάρχει μόνο ένας δρόμος. Η Ελευθερία ήταν δεδομένη στην Μάνη. Μόνο η Νίκη έμελλε να έρθει. Η αρχή είχε γίνει.