Η περιοχή της Μάνης
Η περιοχή της Μάνης είναι μία εκ των περιεργοτέρων. Όχι μόνον της Ελλάδος, αλλά και της Βαλκανικής και της Ευρώπης, έν γένει! Δια τα εθιμά της, τας λαογραφικάς παραδόσεις της, τα περίφημα και ιδιότυπα μοιρολόγια της, και την ιστορία της εν γένει.
Περί του ονόματος της Μάνης
Περί του ονόματος της Μάνης, πολλά ελέχθησαν κατά καιρούς! Με τον σκοπόν να ερμηνευθή η ετυμολογική προέλευσις του γεωγραφικού τούτου όρου. Ελέχθη δηλαδή ότι το όνομα ”Μάνη” προέρχετο από την μανίαν, την οποίαν φυλλάτουσι μέσα εις την καρδίαν των, οι μανιώδεις πολεμισταί, κάτοικοί της! Η ερμηνεία αυτή, αναφέρεται από έναν παλαιό χρονογράφον του 16ου αιώνος, αλλά δεν είναι ιστορικώς ακριβής.
Ελέχθη επίσης μεταγενεστέρως, ότι το όνομα Μάνη, είναι Αλβανικής προελεύσεως! Αλλά ούτε αυτή η άποψις ευσταθεί, καθ’ όσον εν Μάνη δεν είχον ποτέ εγκατασταθεί Αλβανόφωνοι.
Ο μακαρίτης καθηγητής της Βυζαντινής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, Νικόλαος Βέης, είχεν την ιδική του άποψη. Υπεστήριζε ότι το όνομα Μάνη προήλθε εκ του αρχαίου επιθέτου μανός = φτωχός, αραιός, λεπτός. Μανόν όρος= γυμνόν όρος, φαλακρόν, άδενδρον. Μανή γη λοιπόν θα εσήμαινε χώρα λεπτόγενος και πτωχή.
Η άποψις αύτη παρά την επιστημονικήν φαινομενικώς πληρότητα, που παρουσιάζει, δεν ανταποκρίνεται και αυτή προς τα ιστορικά δεδομένα. Διότι πρώτον η αρχική μορφή του γεωγραφικού τούτου ονόματος δεν ήτο Μάνη, αλλά Μαϊνη. Δεύετρον είναι γλωσσολογικώς αδύνατον, λέξις ελληνική, και δη γεωγραφικόν όνομα, τονιζόμενον επί της ληγούσης, να αδυνατίση, και να τονισθή εις την παραλήγουσαν, ΄ώστε από Μανή να γίνει Μάνη.
‘Επειτα, το όνομα Μάνη, δεν περιελάμβανε αρχικώς όλην τη σημερινήν περιοχήν. Πάντως μέχρι σήμερον, ήτοι Φεβρουάριος του 1962, καμμία ετυμολογική εξήγησις δεν έδωσεν επιστημονικώς ικανοποιητικήν λύσιν.
Η πιθανοτέρα εκδοχή του τοπωνυμίου ”Μάνη”
Η πιθανοτέρα εκδοχή φαίνεται να είναι μία άλλη, την οποίαν παλαιότερον επρότεινε ο μακαρίτης γυμνασιάρχης, ιστοριοδίφης, και φιλολογικός ερευνητής Αθανάσιος Πετρίδης, και την οποίαν παρεδέχοντο πλείστοι έγκριτοι φιλόλογοι. Ο μακαρίτης Πετρίδης υπεστήριξεν ότι το όνομα ”Μάνη” προέρχεται απο την Λατινικήν λέξη Manus= χέρι. Υπέθεσε δε ότι το όνομα τούτο εδόθηεις την χώραν, ως εκ του γεωγραφικού σχήματος που παρουσιάζει εις τον χάρτην. Κατά τούτο, ο αείμνηστος Πετρίδης, ίσως να έπεσεν έξω, διότι εκείνους τους καιρούς, οι χάρται δεν ήτο προσιτοί εις όλους τους ανθρώπους! Διότι εξεδίδοντο ολίγοι,και ήσαν σπάνιοι, εις την ουσίαν όμως δεν είχεν εντελώς άδικον.
Γεωγραφικό σχήμα της Μάνης
Πράγματι! Εις το νότιον μέρος της περιοχής της Μάνης, και συγκεκριμένως πλησίον του ακρωτηρίου ” Θυρίδες” δηλαδή του ” Καβο Γρόσσο” όπως λέγεται και από τους ναυτικούς! Έναντι του μικρού λιμένος Μέζαπος, υπάρχει μικρά χερσόνησος, έχουσα σχήμα χειρός η βραχίονος, η οποία σήμερον λέγεται ”Τηγάνι”, και δια την οποίαν πολλές φορές ησχολήθησαν αι στήλαι της εφημερίδος μας. Εδημοσίευσαν δε κατ’ επανάληψιν και φωτογραφίες.
Η χερσόνησος αύτη, με τον βραχίονά της καταλήγει εις έπαρμα σχήματος παλάμης! Και επί του οροπεδίου της οποίας υπάρχουν επιβλητικοί όγκοι, και άλλα ερείπια μεσαιωνικού φρουρίου! Χρονολογουμένου από της εποχής του Ιουστινιανού και ίσως ακόμη αρχαιότερα.
Το κάστρο Μάϊνη ή Μαϊνη
Το κάστρον τούτο, και η πέριξ χώρα ήτο έδρα επισκόπου, του οποίου η δικαιοδοσία περιελάμβανεν αρχικώς ολόκληρον την περιοχήν της λεγομένης σήμερον Μάνης. Μάνη όμως ή Μάϊνη η Μαϊνη, ελέγετο αρχικώς, μόνον το εν λόγω κάστρον και το εν αυτώ πόλισμα, όχι δε ολόκληρη η σημερινή χώρα. Το όνομα Μάϊνη η Μαϊνη, αναφέρεται και εις τα κείμενα των Βυζαντινών, και δή εις την έκθεσιν του αυτοκράτορος Λέοντα του Σοφού (886-911) ως έδρα επισκόπου! Τελούσαν πάντα υπό την δικαιοδοσίαν του μητροπολίτου Κορίνθου! Κατόπιν δε αναφέρεται ως κάστρον και πόλις εις το σύγγραμμα του αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Ζ’ του Πορφυρογέννητου <<περί διοικήσεως της αυτοκρατορίας>> (905-959).
Ο Πορφυρογένητος όμως περιπίπτει σε σφάλματα, διότι τοποθετεί την Μάνην εις το ακρωτήριον Μαλέαν! Και επί πλέον αναφέρει, ότι οι Μανιάται ήσαν επί της εποχής των, ειδωλολάτραι, και προσηγορεύοντο Έλληνες, δηλαδή πιστεύοντες εις τους αρχαίους θεούς καιόχι εις τον Χριστόν. Τούτο απεδείχθη πλέον εσχάτως, και δεν είναι ακριβές, όπως και πολλά άλλα, αναφερόμενα εις το έργον του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου.
Ο Χριστιανισμός στην Μάνη
Ερευνηταί Λάκωνες και κατ’ εξοχήν ο αείμνηστος καθηγητής και συνεργάτης του ” Φάρου της Λακωνίας”, Πέτρος Καλονάρος, ανεύρεν παλαιοχριστιανικούς ναούς και άλλα ερείπια και μνημεία εν Μάνη! Πολλά δε τούτων ανεστηλώθησαν και ηρευνήθηκαν, ιδίως εκκλησίαι, μερίμνη του εκλεκτού συνεργάτου μας, συντάκτου του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών συμπολίτου μας, κ. Δικαίου Βαγιακάκου. Δι’ ων μνημείων αποδεικνύεται ότι ο χριστιανισμός ήτο διαδεδομένος εντη χώρα, από των πρώτων αιώνων, πάντως δε προ του 300 μ.χ.
Το κάστρον της Μάνης επί Φραγκοκρατίας
Το όνομα Μάνη, ως όνομα κάστρου και πόλεως κειμένης εις την σημερινήν Μέσα Μάνη, δηλαδή ακριβώς επί του Κάβο Γρόσσο, αναφέρεται εν συνεχεία εις τα κείμενα των ” Χρονικών του Μορέως”! Χρονολογούμενα από την εποχή της Φραγκοκρατίας! Τα οποία εδημοσίευσεν, επίσης ο ανωτέρω αναφερθείς αείμνηστος μεγάλος ερευνητής της Λακωνίας, συμπολίτης μας, Πέτρος Καλονάρος, εις ωραιοτάτην κριτικήν έκδοσιν.
Τα κείμενα αυτά, τα οποία σώζονται Ελληνιστί, Γαλιστί, Ιταλιστί, και εις Αραγωγικήν (Ισπανική) διάλεκτο, συνετάχθησανκατά τον 13ο αιώνα. Γίνεται λόγος περί της Παλαιάς η Μεγάλης Μάνης. Πόλεως και κάστρου, κειμένου επί του οροπεδίου Κάβο- Γρόσσου, και πάνω από το σημερινό χωριό Κηπούλα του τέως δήμου Μέσσης! Δηλαδή της αρχαίας Ιππόλας δια την οποίαν πολλάκις ησχολήθησαν αι στήλαι της εφημερίδος μας, ακριβώς επί της θέσεως Άνω Πούλα.
Το Φράγκικο Κάστρο
Εις την θέσιν αυτήν ο Γουλιέλμος Βελαρδουϊνος, τρίτος ηγεμών του Φραγκικού Πριγκηπάτου του Μορέως, κατόρθωσε, κατόπιν μεγάλων θυσιών, να κτίση κάστρον! Κείμενον υπεράνω του Βυζαντινού κάστρου της Μάνης, δηλαδή του Τηγανίου. Τ ο Φραγκικόν αυτό κάστρο, εκτίσθη περί το έτος 1250, το δε έμμετρον ελληνικόν κείμενον των ” Χρονικών του Μορέως”, λέγει τα εξής εν προκειμένω (στιχ. 3002- 3007)
Εν τούτω εκαβαλίκεψεν ο πρίγκηπας ατός του
Καθώς τον εσυμβούλεψαν οι άνθρωποι του τόπου
Κι επέρασε τον Πασσαβάν εδιάβη εις την Μάνην
Εκεί ηύρεν σπήλαιον φοβερόν εις ακρωτήρι επάνω
Διατί του άρεσεν πολλά εποίησεν ένα κάστρον
και Μαϊνην το ωνόμασε ούτος το λέγουν πάλιν.