Η Μάνη κατά την περίοδον της Τουρκοκρατίας
Η Ανατολική και Δυτική Μάνη, καθ’ όλην την μακράν περίοδον της Τουρκοκρατίας, απετέλεσεν την όασιν της Ελληνικής ζούγκλας. Ο κατακτητής την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενος,παραχώρησε τοιαύτα προνόμια εις τους Μανιάτας, ώστε να εγγίζουν τα όρια της αυτονομίας. Ο Παπαρηγόπουλος γράφει: << Η Μανιάτικη Ομοσπονδία, είχε κάποιαν αναλογία με την Σουλιώτικη. Υπήρξε ορμητήριον πολλών προηγουμένων κινημάτων, αλλά διέπρεψεν ιδίως, κατά την τελευταίαν επανάστασιν>>.
Πράγματι, εις την περιοχήν αυτήν την απάτητον από τον κατακτητή, κατέφευγον, και έβρισκον ασφαλές και φιλόξενον περιβάλλον, όλοι οι καταδιωκόμενοι, λόγω της εθνικής των δράσεως Έλληνες. Εκεί εκκολάφφθησαν όλαι οι κατά του κατακτητού εξεγέρσεις. Εκεί κατέφυγον και εκείθεν εξέδραμον, οι πρωτεργάται και αρχηγοί της Εθνεγερσίας του 21, πλαισιούμενοι κατ’ αρχάς μόνον από Μανιάτας. Με ποταμούς αίματος, επότισαν το δένδρον της Ελευθερίας οι Μανιάται.
Η εγκατάλειψη της Μάνης από το Κράτος
Ανταμοιβή μηδέν. Λήξαντος του αγώνος, ουδέν εκαρπώθησαν, και ούδε μιας διακρίσεως έτυχον! Και επανήλθον στην άγονον πατρίδα των, με μόνο κέρδος το συναίσθημα, ότι εξεπλήρωσαν το προς την πατρίδα των καθήκον. Το νεοσυσταθέν Ελληνικό κράτος, εγκατέλειψεν ή μάλλον απομόνωσεν αυτούς, εις την άγονον αυτήν περιοχήν. Ουδεμία αρωγή, ουδεμία διαφώτισις, και ουδεμία επαφή μετά των άλλων Ελλήνων.
Οι ιθύνοντες υπέθαλψον την κακότητα, και αφήκαν αυτούς εν τη πενία των, αλληλοσπαραζομένους και διηρημένους σε τζάκια. Διδάσκαλοι δεν εστάλησαν, ιερείς δεν υπήρχον, αστυνομικούς δεν έβλεπον! Ειμή μόνον διαφόρους επιδρομείς, υπό μορφήν αποσπασμάτων, δια την σύλληψιν, δήθεν των καταδιωκομένων! Αφού το επίσημον κράτος εδημιούργησε τοιαύτην κατάστασιν! Ώστε άπαντες οι Μανιάται να είναι καταδιωκόμενοι.
Η επί Τουρκοκρατίας όασις, μετετράπη υπό του Ελληνικού κράτους, εις Ζούγκλαν. Παρα ταύτα η εθνική δράσις των Μανιατών συνεχίζεται! Και εις όλους τους μετέπειτα απελευθερωτικούς αγώνας, έσπευσαν πρώτοι, αριθμούντες κατ’ αναλογίαν τους περισσότερους νεκρούς, και αξιωματικούς και οπλίτας.
Η Μάνη κατέστη, ο μέγας προμηθευτής ηρώων, δια την κατάρτησιν παρά των απανταχού ελληνικών Φρουραρχείων, των παρασυνθημάτων.
Αναγνώρισις ουδεμία
Οι Μανιάται, είναι υπερήφανοι και αξιοπρεπείς παρά την φτώχεια των. Δια τον λόγον αυτόν, κατά τας επισυμβάσας θεομηνίας, όχι μόνον δεν εζήτησαν, αλλ’ ουδέ καν διενοήθησαν την κρατικήν αρωγήν. Απαξάπαντες άποροι, ουδείς έκαμε χρήσιν της ιδιότητός του αυτής, κατά τας σχέσεις των μετά του Δημοσίου, είτε σπουδασταί, είτε νοσηλευόμενοι εις Κρατικά Νοσοκομεία ήσαν. Δυστυχώς η εγκατάλειψη συνεχίζεται.
Η κυβέρνηση Καραμανλή
Αι κυβερνήσεις του Καραμανλή, διέθεσαν αφειδώς το Δημόσιον χρήμα, δια την αξιοποίησιν του Ελληνικού χώρου, και μόνον δια τους Μανιάτας δεν ευρέθησαν ολίγα χρήματα. Καίτοι δια παμψηφίας τον υπεστήριξαν κατά τας επανειλημμένας εκλογάς. Να ελπίσωμεν εις την σημερινήν κυβέρνησιν του κ. Γεωργίου Παπανδρέου; Είθε! Οιοσδήποτε μεταβή εις την Μάνην, θα διαπιστώση την έλλειψην στοργής, και Κρατικού ενδιαφέροντος. Στα γυμνά βουνά και τα όμορφα ακρογιάλια της, πλανάται το φάσμα της μεταναστεύσεως.
Ο φόβος της ερήμωσης
Ο φόβος για την ερήμωσιν της Μάνης, αναγκάζει τους Μανιάτας, να ζητούν να δημιουργήσουν τας προϋποθέσεις που θα στερεώσουν τα νιάτα στον τόπο τους. Αυτούς τους φόβους, και αυτήν την λαχτάρα διεπίστωσα, μιλώντας με τους κατοίκους, της Δυτικής Μάνης, κατά την πρόσφατον εκεί μεταβασίν μου
Πρώτην και βασικήν προϋπόθεσιν της βοηθείας, θεωρούν την κατασκευήν της οδού Γυθείου- Αρεοπόλεως – Αλίκων – Λαγείας, τουλάχιστον οι κάτοικοι της Δυτικής Μάνης. Η οδός αυτή, είναι η αρτηρία, που θα διοχετεύση το αίμα στο κορμί, της περιοχής αυτής. Εάν η οδός αυτή παραμείνη εις την κατάστασιν που ευρίσκεται, το δε κρατικόν ενδιαφέρον δεν εκδηλωθεί εντόνως, η Μάνη είναι καταδικασμένη εις την ερήμωσιν και τον αφανισμόν. Αυτή θα είναι η μοίρα του τόπου αυτού.
Παναγιώτης Νικ. Σεψας
Συνταγματάρχης ε.α.
Φέρος της Λακωνίας 22/12/1963