Η Κων/να – Νάντια Σερεμετάκη στο Βέλγιο
Αφορμή στάθηκε ένα δημοσίευμα που εντοπίσαμε στο διαδίκτυο. Το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο του Βελγίου (KU Leuven) είχε αναρτήσει και ανακοίνωνε πως την επίσημη εναρκτήρια διάλεξη του τρέχοντος ακαδημαϊκού έτους 2022-23, θα πραγματοποιούσε η γνωστή πανεπιστημιακός Κων/να-Νάντια Σερεμετάκη.
Ο ετήσιος αυτός θεσμός, όπως ανέφερε, παρουσιάζει διακεκριμένους ανθρωπολόγους, ώστε πέρα από το έργο τους που διδάσκεται εκεί, να έχουν την ευκαιρία οι καθηγητές και σπουδαστές του παν/μιου να τους γνωρίσουν κι από κοντά και να συνομιλήσουν μαζί τους.
Γνωρίζοντας πως η Κ. Νάντια Σερεμετάκη είναι Μανιάτισσα στην καταγωγή και με πλούσια δράση, ήταν επόμενο να μας κινηθεί το ενδιαφέρον να διερευνήσουμε περισσότερο το γεγονός αλλά και το γενικότερο έργο της ειδικότερα για τη Μάνη.
Έργα και ημέρες της κ. Σερεμετάκη
Αναζήτησα λοιπόν προσεκτικά «έργα και ημέρες» της κυρίας Σερεμετάκη στις διάφορες
μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο αλλά και στην ιστοσελίδα της. Χανόμουνα μέσα στη δαιδαλώδη συγγραφική-ερευνητική και διδακτική πορεία της που συνδυαζόταν με πολιτισμική δραστηριότητα εντός και εκτός πανεπιστημίων, εντός κι εκτός Ελλάδας.
Μεγάλωνε όμως και η επιθυμία να την παρουσιάσω κι εγώ στο κοινό μας. Δεν κρύβω βέβαια το ότι πολλές ήταν οι στιγμές που έκανα πίσω με την σκέψη πως ίσως δεν θα μπορούσα να σταθώ απέναντι σε μια τέτοια επιστήμονα, με την έννοια τι ερωτήσεις να θέσω και πώς να την καταλάβω. Αλλά το δημοσιογραφικό δαιμόνιο νίκησε τους φόβους.
Της στέλνω ένα μήνυμα για να της πάρω συνέντευξη και η απάντηση δεν άργησε να έρθει. Με ευχαρίστησε για το ενδιαφέρον μου στο έργο της και ορίσαμε τηλεφωνική επικοινωνία. Η έκπληξη ήρθε στην πρώτη κιόλας συνομιλία!
Απλή και προσιτή όπως θα μιλούσε μια Μανιάτισσα σε έναν άλλο Μανιάτη, με έκανε να αισθανθώ αμέσως πιο άνετα!
Βέλγιο και μετά Καλιφόρνια
ΠΚ—Κυρία Σερεμετάκη ευχαριστώ που με δεχτήκατε.
Ζήτησα να σας μιλήσω αρχικά καθώς διάβασα για την πρόσφατη τιμητική πρόσκληση που πήρατε από το πανεπιστήμιο του Βελγίου όπου και πραγματοποιήσατε διάλεξη. Αλλά πριν καλά-καλά συνομιλήσουμε γι’ αυτή, διαβάζω ότι επίκειται και άλλη παρουσία σας στο εξωτερικό σύντομα, αυτή τη φορά στην άλλη άκρη του ωκεανού, στο παν/μιο της Καλιφόρνια, στην Αμερική.
ΝΣ—Ναι, όντως θα μιλήσω και στο Κέντρο Πολιτισμικών Σπουδών εκεί τον Νοέμβριο. ‘Αλλωστε όπως ξέρετε στην Αμερική και συγκεκριμένα στη Νέα Υόρκη έζησα, σπούδασα και αργότερα δίδαξα και δημοσίευσα επί πολλά χρόνια. Για την ομιλία αυτή προσκλήθηκα τώρα με αφορμή το τελευταίο βιβλίο μου. ‘Αλλωστε είχα ξαναδώσει διάλεξη αλλά και σεμινάριο στο εν λόγω πανεπιστήμιο το 2021.
Η Νάντια Σερεμετάκη σε νεαρή ηλικία
ΠΚ—Θα μου μιλήσετε πρώτα λίγο για την Νάντια στη νεαρή της ηλικία, όπως το πού και τι σπούδασε, ποια ήταν τα χόμπι της; Και αργότερα πανεπιστημιακές σπουδές, διδασκαλίες, δραστηριότητες;
ΝΣ–Σχολείο πήγα στην Αθήνα και με προόριζαν για φιλόλογο ή δημοσιογράφο γιατί είχα “γερή πένα” όπως έλεγαν. ’Έγραφα και ποίηση. Πανεπιστήμιο ξεκίνησα στην Νέα Υόρκη, αρχικά στην κοινωνιολογία καθώς με κέντρισε ως νέος τότε κριτικός λόγος. Τέλειωσα προπτυχιακές σπουδές στο City University of New York, και συνέχισα μεταπτυχιακά στο New York University.
Το δεύτερο μεταπτυχιακό μου ήταν στην Ανθρωπολογία στο New School for Social Research όπου συνέχισα και ολοκλήρωσα και το διδακτορικό μου. Μεταπτυχιακές σπουδές στα εν λόγω πανεπιστήμια τότε σήμαινε πολυετείς σπουδές και στη συνέχεια επιτόπια έρευνα ενός τουλάχιστον έτους πριν τη συγγραφή της διατριβής. Δεν υπάρχει σύγκριση με τις εδώ μεταπτυχιακές σπουδές όπως γίνονται σήμερα.
Παράλληλα παρακολουθούσα επί πολλά χρόνια μοντέρνο μπαλέτο και ήμουν και στο ερασιτεχνικό τμήμα χορού του Eric Hawkins. Είχα έφεση στις ξένες γλώσσες και έπαιρνα μαθήματα σε Romance languages δηλαδή ισπανικά, πορτογαλικά και γαλλικά στο πανεπιστήμιο. Από παιδί είχα ιδιαίτερη επιθυμία να ταξιδέψω κι αυτό ίσως εξηγεί όχι μόνον την φυγή μου νωρίς από την Ελλάδα αλλά και την στροφή μου στην επιστήμη της ανθρωπολογίας η οποία απαιτεί επιτόπια έρευνα σε άλλους πολιτισμούς για την κατανόησή τους. ‘Οπερ και ταξίδεψα σε πολλά μέρη του κόσμου αργότερα ως ερευνήτρια (και όχι ως τουρίστας).
Η Μάνη στην εξερεύνηση του κόσμου
ΠΚ—Η Μάνη που τοποθετείται μέσα σε αυτή την εξερεύνηση του κόσμου;
ΝΣ–Η Μάνη ήταν η πρώτη μακρόχρονη ερευνητική εμπειρία μου και έκτοτε αποτέλεσε και αποτελεί την κύρια εθνογραφική μου αναφορά στα περισσότερα γραπτά όσο και στις ομιλίες μου. Στη Μέσα Μάνη εμπέδωσα την τέχνη του διαλόγου, την ποίηση του διαλόγου, και αυτή με δίδαξε ότι ποίηση (από το ποιέω-ποιώ) στην Ελλάδα σημαίνει τόσο φαντασία όσο και υλική κατασκευή.
ΠΚ— Ποια η θέση της Μάνης στο εξωτερικό τώρα;
ΝΣ—Η εθνογραφία της Μάνης που εξέδωσα στο εξωτερικό το 1991 στον κορυφαίο τότε εκδοτικό οίκο The University of Chicago Press και τιμήθηκε με διάκριση, διδάσκεται έως σήμερα στα πανεπιστήμια του κόσμου αποτελώντας σημείο αναφοράς ανάμεσα σε αντίστοιχες μελέτες στις διάφορες περιφέρειες του πλανήτη μας. Εκεί βρίσκεται από πλευράς παιδείας. Το ό,τι δεν προέκυψε από νεότερους μια συνέχεια είναι ευθύνη όλων μας.
ΠΚ— Ποιο το συμπέρασμά σας για την Μάνη μετά από όλα αυτά; Για να είμαι ειλικρινής δεν κατάφερα να βρω κάπου την άποψή σας για το μέλλον της Μάνης.
ΝΣ—Το μέλλον της Μάνης βρίσκεται στο παρελθόν της.
ΠΚ—Αυτό που λέτε είναι ίσως σοκαριστικό για πολλούς.
ΝΣ—Ναι, εάν κι εφόσον θεωρούν το παρελθόν μια ολοκληρωμένη τελειωμένη οντότητα. ΑΝ όμως μάθουμε να αντιλαμβανόμαστε το παρελθόν και το παρόν ως αμοιβαίως ημιτελή, τότε θα δούμε ότι μπορεί να έρχονται σε διάλογο. Το παρελθόν έχει μετασχηματιστική δύναμη, εκπέμπει μηνύματα στο παρόν, διδάσκει και εμπνέει το παρόν και το μέλλον.
ΠΚ— Πιστεύεται ας πούμε ότι ένα συνέδριο στη Μάνη για την Μάνη με διακεκριμένους ομιλητές θα προσφέρει οφέλη στους αρμόδιους παράγοντες του τόπου; Θα παίρνατε το ρίσκο της διοργάνωσης όσον αφορά τους ομιλητές και τα θέματα;
ΝΣ—Ένα συνέδριο όχι. Χρειάζονται, μεταξύ άλλων, πολλά σεμινάρια, διαλέξεις, επιμορφωτικά συνέδρια για δάσκαλους και καθηγητές αφενός , και μαθήματα τοπικής ιστορίας και κουλτούρας, και δράσεις παιδαγωγικής δημόσιας ανθρωπολογίας αφετέρου, ενταγμένα μάλιστα στο εκπαιδευτικό σύστημα του τόπου. Δείγματα προς αυτή την κατεύθυνση έχω δώσει στην πράξη όπως θα είδατε π.χ. στη Μεσσηνία , όποτε ήμουν εκεί και συνεργάστηκα με τις δημοτικές αρχές ή/και τη Σχολή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στην Καλαμάτα. Το αν αυτό έγινε αντιληπτό ή εκτιμήθηκε είναι άλλο θέμα και αφορά τις γνώσεις, την ικανότητα και την διάθεση των αρχών αυτών να εκτιμήσουν το καλό. Αυτό είναι το ρίσκο…
Στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
ΠΚ—Στην Ελλάδα ήρθατε και τιμήσατε με το έργο σας το πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και συνεχίζετε παρότι αποχωρήσατε πρόσφατα. Αυτό φαίνεται από την αναφορά του ονόματός του σε όλες τις τιμητικές παρουσίες σας στο εξωτερικό.
ΝΣ— Ναι αποχώρησα πρόσφατα ….
ΠΚ— Παραμένετε όμως ως ομότιμη καθηγήτρια. Συμβάλλετε, εκτός από τις δραστηριότητες στο εξωτερικό, για την διάκριση του πανεπιστημίου και με άλλους τρόπους;
ΝΣ—Επιτρέψτε μου καταρχάς να σας διορθώσω εδώ. Ουδέποτε είπα ότι φέρω τον τίτλο ομότιμη καθηγήτρια. Αυτό είναι τίτλος τιμής που δίνεται από ένα Τμήμα σε καθηγητές με σημαντικό έργο που δίδαξαν στο Τμήμα αυτό. Αυτό όμως προϋποθέτει όχι μόνον ότι έχει σημαντικό έργο κάποιος καθηγητής αλλά ότι και το Τμήμα που υπηρέτησε διαθέτει αφενός προσωπικό με γνώσεις και κριτήρια αξιολόγησης για να μπορεί να εκτιμήσει ένα σημαντικό έργο, και αφετέρου ότι διέπεται από ακαδημαϊκό ήθος και δεοντολογία.
‘Αλλωστε στην Ελλάδα αυτός ο τίτλος είναι καθαρά τυπικός, δεν απαιτεί καμία συνέχεια σχέσης μεταξύ καθηγητή και Τμήματος και συνήθως δίνεται σε «συνεργάσιμους» κοινώς «ημέτερους».
Τέλος επιτρέψτε μου να κάνω μια διάκριση εδώ: Είναι άλλο το Τμήμα κι άλλο το Πανεπιστήμιο. Μπορεί ένα Τμήμα να μην έχει την ικανότητα ή την θέληση να αναγνωρίσει έργο που αποτελεί συμβολή στο στάτους του πανεπιστημίου αλλά η κεντρική διοίκηση του πανεπιστημίου να το αναγνωρίζει. Η άποψή μου στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου έχει μια πολύ ικανή Πρυτανική Αρχή και Πρύτανη.
ΠΚ—Αν σας πρότειναν κάποτε οι αρμόδιες αρχές να γίνεται Πρέσβειρα Πολιτισμού για την Μάνη θα δεχόσαστε;
ΝΣ— (γελώντας) Εξαρτάται ποιες αρμόδιες αρχές!
Πέτρος Καπερναράκος
Δημοσιογράφος